Literatür nasıl taranır?

Tıp alanında literatür taramasının yapılacağı oldukça geniş veri tabanları bulunmaktadır. Bu aşamada İngilizce biliyor olmak büyük avantajdır. Kaliteli veri tabanlarının büyük bir kısmı İngilizce bilmeyi gerektirir.

Öncelikle araştırma sorusuna uygun anahtar kelimelerin belirlenmesi gerekir. Belirlenen kelimeler esas alınarak veri tabanlarında aramalar yapılır. Veri tabanlarında düz arama panellerinin dışında daha detaylı ve sınırlandırılmış arama yapmaya imkân veren “advanced search” panelleri de bulunur. Bu panel kullanılarak anahtar kelimelerinizin arasına “ve” “veya” ya da “hariç” bağlaçlarını yerleştirilebilir. Ayrıca bu panel, yapacağınız aramaları dil, çalışma yılı gibi birkaç ölçüt kullanarak filtrelemenize imkân verir. Arama yapıldıktan sonra da her veri tabanı yaptığınız araştırmayı birçok yönden filtrelemeniz olanak sağlar. Her veri tabanı aynı filtreleme seçeneklerini kullanmasa da birçok açıdan arama sonuçlarını kendinize özel hale getirmenize izin verir.

Tıp alanında çok sayıda veri tabanı bulunmaktadır. Bu yazımda bu veri tabanlarından en popüler olanlarını sıralamakla yetineceğim. Bir başka yazıda da tıbbi veri tabanlarını detaylıca inceleyeceğim. Medikal araştırmalar yapılırken en sık kullanılan veri tabanı PubMed'dir. Bu veri tabanının yanında Web of Science, Scopus/ Science Direct, Embase, Wiley Online Library taranırsa o araştırma sorusuna dair yayımlanmış basılı kaynakların birçoğu elde edilmiş olur. Bu kısmın yeterli olmadığı durumlarda veya başka bazı sebeplerle gri literatür adı verilen o konuda yayınlamış raporları, bildirileri, hakemsiz dergilerde makaleleri vb. dokümanları içeren alanı da incelemeniz gerekir. Bu kısmın en popüler üyesi Google Akademik’tir.

Literatür taramasının başında araştırma sorusu çevresinde yakın zamanda yapılmış sistematik derleme ve derleme makalelerin taranması en uygun yol olacaktır. Araştırmanın önceden yapılıp yapılmadığını anlamanın da en uygun yolu derleme makaleleri incelemektir. Bu sayede o konu ile ilgili yazılmış tüm makalelerin listesi bulunacak ve çalışılan ve eksik kalan alanlar tam anlamıyla tespit edilmiş olacaktır. Diğer yandan bundan sonraki taramanızı kolaylaştıracaktır.

Bu aşama tamamlandıktan sonra önünüzde iki seçenek bulunmaktadır. Bu alanda yapılmış tüm çalışmaları incelemek ya da derleme makalelerinin ve diğer bulduğunuz önemli makalelerin kaynakçası temel alınarak ilgili makaleleri bulmak.

Makalelerin bulunmasının ardından makalelerin nasıl indirileceği ve nasıl sınıflandırılacağı önemli bir konudur. Bu konuda reference manager programları araştırmacıya oldukça geniş olanaklar sunar. Bütün veri tabanları taranan makalelerin başlık, özellikler, özet kısımları gibi bölümleri reference manager programına toplu halde çıkarılmasına izin verir. Öte yandan makaleleri sınıflandırma, etiketler hazırlama, tam metin indirme gibi birçok konuda yardımcı olur. Reference manager programlarından daha ayrıntılı olarak ilerleyen yazılarımızda bahsedeceğiz.

Makalelerin indirilmesi kısmında ise birçok sorun yaşanabilir. Dergilerin ve veri tabanlarının bir kısmı üniversite dışından erişime kapalı olabilmektedir. Böyle bir sorun olmasa bile aradığınız makale ücretli olabilmektedir. Bu kısımda özetleri okunarak konuyla alakalı olduğu kesin olarak belirlenen makaleler üniversite kütüphanelerinden yardım alınarak edinilebilir. Ayrıca makaleler indirilirken, bilgisayarınıza orijinal ismi ile kaydolmaz çoğunlukla uzunca harf ve rakam kombinasyonlarıyla isimlendirilirler. Makalelerin tekrar arandığına bulunması için kaydederken isimlendirilmesine dikkat edilmeli ayrıca makalenin hangi amaçla kullanılacağı ve diğer bilgileri üzerine etiketlenmelidir.

Bu kısmın belli bir yöntem takip edilerek tamamlanması bilgi yığınlarının arasında kaybolmanızı engelleyecektir.